تركان قزلباش (تاريخ، تشكيل، گسترش)

معرفي كتاب تركان قزلباش (تاريخ، تشكيل، گسترش)

عنوان اصلي كتاب: Kızılbaş Türkler (Tarihi, Oluşumu ve Gelişimi)
نويسنده: نهاد چتين كايا (Nihat Çetinkaya)
ناشر: Toplumsal Dönüşüm yay.
محل و تاريخ انتشار: استانبول، 2003
تعداد صفحات: 544

خود نويسنده كتاب را چنين معرفي مىكند:

امروز در تركيه محافل كمي پيشرفته قزلباشان را با شيعيان افراطي، تركمنان علوي آناتولي، طرفداران دولت صفوي در آن روزگاران و دنباله فعلي آنان و بعضاً به غلط با ايرانيان يكي مىگيرند. محافل نيمه پيشرفته و برخي از گروههاي اهل تسنن در كنار اين تعاريف، نادينمداري، رافضىگري، الحاد، انحراف، «شمع كشان» (در مفهوم اشاعه روابط جنسي با محارم) را نيز بر قزلباشان مىافزايند. حال چرا اين تهمت و افترا بر تركمنان كه هميشه از ترك گرائي دفاع كرده اند، بسته شده است. مسلم است كه اين افترا و تهمت نمىتواند در محيط و فرهنگ ترك پاي به ميدان بگذارد. ارزشهاي ترك، تصور و پندار ترك و دنياي اعتقادي ترك نمىتواند به هيچ ملتي با چنين ديده اي بنگرد. اين تهمت شايد از سوي محافلي به ميان انداخته شده كه دنبال تكوين هويت جهان ميهني هستند. هرچند اين تهمت قرنهاست مطرح شده و هنوز هم ادامه دارد، هيچ دليل و سندي در دست نيست كه به تأييدش برخيزد.

اين تركمنان علوي به هويت ملي خود و به عرف و عادات ترك به شدت وابسته و علاقمند هستند و زندگي خود را به طرز و شكل تركي ادامه مىدهند. آنان حساسيت شديدي نسبت به ناموس خود دارند و حتي به ازدواج با آنهايي كه در خارج از محيطشان قرار دارند، رغبت نشان نمىدهند. در هيچ دوره اي از تاريخ مشاهده نشده است كه زن يا دختر علوي زينت بخش كاخ سلاطين و حكام باشد…

كتاب مورد توصيف از يك مقدمه و دوازده بخش تشكيل شده است. نويسنده در مقدمه كتاب اشاره كرده است كه در اين جلد تنها به ترسيم ابعاد تاريخي علويگري ـ بكتاشيگري پرداخته و اظهار اميدواري كرده است، كه در مجلد دوم ابعاد اعتقادي را مورد بررسي قرار خواهد داد.

بخش اول با عنوان نگاهي به دنياي عرب پيش از اسلام از چهار قسمت زير تشكيل يافته است: دوره جاهليت، 2) نخستين زمزمه هاي تفرقه در اسلام، 3) جدائي در جامعه اسلامي، 4) تركان در نخستين دوره اسلامي.

در بخش دوم با عنوان حوادث دوره امويان مطالب زير مورد اشاره قرار گرفته است: 1)اسلام و سياست دولت اموي، 2) زخم التيام ناپذير مسلمانان، 3) حادثه كربلا، 4) تصرف ايران و تركستان از سوي اعراب، 5) حوادث تركستان، 6) كشتار دسته جمعي تركان از سوي قتيبه، فرمانده اموي، 7) دوره اي متفاوت در عصر امويان، 8) دوره خليفه عمر بن عبدالعزيز، 9) آخرين سي سال امويان.

بخش سوم با عنوان دوره عباسيان از چهار قسمت زير تشكيل شده است: 1)دوره عباسيان، 2) دوره خليفه هارون الرشيد، 3) دوره خليفه مأمون، 4) نگرش عمومي به دوره عباسيان (تا قرن دهم) و تركان.

در بخش چهارم با عنوان دوره اسلام در تركان به مطالب زير اشاره شده است: 1) نخستين برخورد تركان با اسلام، 2) قراخانيان: تشرف دسته جمعي تركان به اسلام، 3)اصل و ريشه قراخانيان، 4) تشرف قراخانيان به اسلام، 5) دلايل مؤثر در تشرف قراخانيان به اسلام، 6) داستان صاتوك بغراخان، 7) دوره غزنويان.

بخش پنجم با عنوان دوره سلجوقيان از ده بخش زير تشكيل شده است: 1)دولت اغز يا بغو، 2) توطن سلجوقيان در ايران، 3) دوره سلجوقيان ايران، 4) ورود طغرل بيگ به بغداد و روابط او با خليفه، 5) ايمان و اعتقاد نزد سلجوقيان ايران، 6) دوره سلجوقيان آسياي صغير، 7) تأثير ايران در سلجوقيان آسياي صغير، 8) تأثير بيزانس در سلجوقيان آٍسياي صغير، 9) قيام باباالياس، 10) اسلام نزد سلجوقيان آسياي صغير.

در بخش ششم با عنوان دورنمايي از آسياي ميانه قرن سيزدهم از پنج مورد سخن به ميان آمده است: 1) دوره خوارزمشاهيان، 2) امپراتوري ترك ـ‌مغول (چنگيزخان)، 3) ايلخانيان و اسلام، 4) دوره غازان خان، 5) دوره الجايتو.

بخش هفتم با عنوان دوره عثماني ـ 1 از چهار قسمت تشكيل شده است: 1)درباره ريشه عثمانيان، 2) دوره ارطغرل و عثمان بيگ، 3) درباره اسم عثمان بيگ، 4) درباره تأسيس دولت عثماني.

در بخش هشتم با عنوان تيموريان از دو مطلب سخن رفته است: 1)دوره امير تيمور، 2) دوره بابرشاه.

بخش نهم با عنوان دوره عثماني ـ 2 از سه قسمت زير تشكيل يافته است: 1)دوره بايزيد دوم، 2) قيام شاه قولي، 3) قيام نورعلي خليفه.

در بخش دهم با عنوان دولت قزلباش به موارد زير اشاره شده است: 1)صفويان، 2) ادعاي انتساب صفويان به طايفه كردان، 3) ادعاي انتساب صفويان به فارس ها، 4) ادعاي سيادت صفويان، 5) انتساب خاندان صفوي به قوم ترك، 6) مذهب نخستين شيوخ صفوي، 7) دولت صفوي، 8) شيخ جنيد، 9) شيخ حيدر، 10) قزلباش و قزلباشي، 11) سر و سرپوش در فرهنگ ترك، 12) نفرين و سوگند بر سر و سرپوش، 13) تقدس سرپوش، 14) رنگ سرخ نزد تركان، 15) ذهنيت سرپوش نزد تركان، 16) سنت سرپوش سرخ، 17) ظهور شاه اسماعيل، 18) تاسيس دولت صفويان (قزلباشان).

بخش يازدهم با عنوان دوره عثماني ـ 3 شامل مطالب زير است: 1)شاهزاده سليم ـ فرماندار طرابوزان، 2) سلطنت ياووز سلطان سليم، 3) تمهيدات جنگ چالدران، 4) توجه ياووز در جنگ چالدران به اهداف استراتژيك، 5) جنگ سلطان سليم با دولت مصر، 6) دوره سلطان سليمان قانوني، 7) قيام جلاليان، 8) دوره بعد از سلطان سليمان قانوني، 9) قيام قره يازيجي.

در بخش دوازدهم با عنوان پايان حادثه تركان قزلباش از پنج مطلب زير سخن به ميان آمده است: 1)كشتار دسته جمعي تركمنان در آسياي صغير، 2) مبارزه دستيابي به سلطنت در دوره صفوي و تركان قزلباش، 3) اصلاحات ديني شاه اسماعيل دوم، 4) دوره سلطان محمد خدابنده، 5) دوره شاه عباس.

علاوه بر ده ها پاورقي، منابعي كه در پايان كتاب درج شده، نشان مىدهد كه نويسنده با دقتي فراوان به تدوين اثر پرداخته و همه جنبه هاي تاريخي مسأله را با مراجعه به اساسي ترين و موثق ترين مراجع مورد توجه قرار داده و بر اعتبار علمي كتاب خود افزوده است.